MAKALELER
BECERİKSİZLİK ve DUYU BÜTÜNLEME
Daha önce yapılmamış ve beceri gerektiren aktiviteleri planlama ve uygulamaya Praksis yani Beceri denir. Taklit, sosyal beceri, görsel motor planlama, motor planlama başta olmak üzere bir çok farklı sistemin organize çalışmasını gerektirir.
Hareket organizasyonunun bozulması veya olgunlaşamaması durumuna ise Dispraksi yani Beceriksizlik denir. Bununla bağlantılı olarak dil, algı, karar verme, hareket, denge ve koordinasyon ile ilgili sorunlar olabilir. Denge (vestibüler), beden farkındalığı (propriyosepsiyon), ince ve kaba motor, işitme duyusu, görme duyusu ile ilgili sorunlar, konuşma gecikmeleri ile mücadele eden çocuklarda dispraksi olasılığı akla gelmelidir.
Dispraksik kişi, aynı anda yapılması gereken, başkaları için normalde fazla konsantrasyon gerektirmeyen otomatik görevlerde çok fazla konsantrasyon ihtiyacı duyar. Elinde top tutarak yürümek, yürürken konuşmak… vb
Dispraksiye ne sebep olur?
Kesin nedeni ile ilgili farklı sonuçlar vardır. Beynin vücudun içinden ve dışarıdan gelen uyarılara nasıl tepki vereceğini bilememesi durumu genellikle Duyu Bütünleme Bozukluğu olan bir çok çocukta görülebilir.
Bu çocuklarla duyusal sistemi güçlendirme ve dispraksiyi azaltmaya yönelik duyu terapisi ve duyu diyeti programı oluşturulur.
Dispraksi belirtileri nelerdir?
- Yuvarlanma, kendini yukarı çekme, sürünme veya yürüme gibi motor aktiviteleri zor ya da yavaş öğrenme
- Konuşma, yemek yeme veya benzeri oral motor görevlerde zorlanma
- Bağcık bağlama, yazma araçlarını tutma ve kullanma, yemek kaplarını tutma ve kullanma veya oyuncaklarla oynama gibi ince motor becerilerde zorlanma
- Fermuarlar, düğmeler veya gömlekleri başın üzerinden çekmek gibi giyinme ve ilgili adımları anlamada ya da yapmada zorlanma
- Aynı anda yapılması gereken çoklu görevlerde zorlanma
- Bir görevi yerine getirirken kafasının karışması, talimatları veya kuralları anlayamama ya da zorlanma
- Zıplama, tekme atma, atlama, fırlatma, yüzme, bisiklete binme, şarkı oyunları veya vücut kısımlarını koordineli bir şekilde hareket ettirememe
- Sportif aktiviteler veya diğer aktiviteler için bedeni doğru hareket ettirememe
- 'Sol', 'sağ', 'önde' veya 'arkada' veya 'yanında' gibi yönleri anlamamak ve orta çizgiyi geçen faaliyetlerde zorlanma
- Beceriksiz ve düzensiz olma. Konsantre olamama. Kolayca dikkatin dağılması
- Basmak, çekmek, itmek, döndürmek gibi belli oranda kuvvet uygulanması gereken durumlarda yeterli basınç seviyesini ayarlayamama
- Zayıf kas tonusu. Gevşek ve kambur duruş pozisyonu
- İnsanlara, nesnelere çarpma. Kolayca yaralanma.
Yukarıdaki maddelerin her birisi için duyu sistemlerinin birlikte organize çalışması gerekir. Duyusal sistemlerden bir veya bir kaçının bozulmasında çocuk neden mücadele ettiğini anlayamadığından ve / veya sözlü olarak ifade edemediğinde, sinir bozucu olabilir.
Bu belirtilere dikkat etmek ve herhangi bir klinik sonucu dışlamak için işitme, görme, konuşma ve genel beyin işlevi alanlarında uzman değerlendirmesi yapılması gerekir.
Dispraksili çocuklara nasıl yardımcı olabiliriz?
Bardak taşırken içindekini dökmemeye çalışmak, kapıyı kapatırken parmakları sıkıştırmamak, tv izlerken yemek yemek, banyodan zamanında çıkmak, elindekini düşürmeden çantadan kitap çıkarmak gibi çoğu zaman düşünmeden yapılan hareketler dispraksili çocuklar için otomatik değildir. Basit günlük görevler bile konsantrasyon gerektirir. Yorgun olunduğunda durum daha da zorlaşır.
Dikkatli ve kapsamlı bir değerlendirme ve yaşına uygun Duyu Profili sorularını ebeveyn yanıtladıktan sonra raporlama yapılır. Çocuğun gün boyunca doğru zamanlarda duyusal sistemlerini düzenlemesi için gereken doğru duyusal girdiyi sağlamaya yardımcı olan duyusal ilgi çekici egzersizler, oyunlar ve aktiviteler içeren bir duyusal plan ile desteklenir.
Özel dizayn edilmiş terapi odasında ve evde uygun duyu bilgisi alan çocuk becerilerini ve koordinasyonunu artırır. Evde de uygun girdi düzeyini sürdürmek için ebeveynler terapi seansları sırasında kendilerinin ve çocuklarının öğrendiklerini uygulamalıdır.
Çocuğu parka götürmek, yürüyüşe çıkarmak, 'ağır işler' yaptırmak (örneğin: süt sürahilerini kaldırmak, yiyecekleri taşımaya yardımcı olmak, vb.), derin basınç masajı, sabit bisiklet sürmek, tamamlamayla ilgili adımları gösteren mini kartlar oluşturmak gibi pek çok farklı duyusal strateji oluşturulur.
Kaynak:
-Goldschmidt T., Daniels L. Parent-carer awareness and understanding of dispraxia. Journal of Psychology in Africa. Vol 29, 87-91. 2019-Issue 1 Dergisi
-www.dyspraxiafoundation.org.uk
Not: Resim Steve Buissinne tarafından Pixabay'a yüklendi
19.10.2020